يبوست

17راه حل مختلف براي مشکل يبوست

هر چيزي که بالا رود بايد پايين بيابد. اين چيزي است که اسحاق نيوتن در حالي که زير يک درخت سيب نشسته بود آن را اثبات رساند. و هر ورودي، خروجي به دنبال دارد. و اين هم چيزي است که شما امروز صبح با اجابت مزاج آن را ثابت کرديد. نه؟ نکرديد؟ و يا ديروز صبح آخرين باري بود که روده هايتان تخليه شدند؟ شايد هم دو روز پيش اجابت مزاج داشتيد؟ و يا شايد يک روز سرد اما فراموش نشدني اوايل دي ماه گذشته بود؟ يبوست مسأله اي کاملاً جدي است و نمي شود آن را شوخي گرفت. گاهي اوقات يبوست با درد توأم است. اما بيشتر مواقع يافتن علت تنبيلي روده ها بسيار ساده است. يبوست گاهي ناشي از عدم گنجاندن الياف گياهي کافي در برنامه غذايي، عدم مصرف مايعات به مقدار کافي، فشارهاي روحي و اضطراب، مصرف برخي داروها، عدم انجام ورزش و عادات بد روده است.
حال به بررسي هر يک از اين علل و راه هاي درمان يبوست مي پردازيم.

آيا واقعاً دچار يبوست هستيد؟

شما خود فکر مي کنيد که روده هايتان مشکل دارند و به يبوست مبتلاييد. اما آيا واقعاً چنين است؟ شما هم مثل ما در طول زندگي خود تبليغات فراواني در خصوص داروهاي ضد يبوست يا ملين شنيده ايد. تمام آن ها سعي دارند اين طرز فکر و احساس را در شما تقويت کنند که هر فردي روزي يک مرتبه اجابت مزاج داشته باشد الزاماً سالم است و در غير اين صورت از سلامت کامل برخوردار نيست. اما حقيقت امر چنين نيست. به گفته ي دکتر «ماروين شاستر» بسياري از آمريکايي ها به يبوست احساسي مبتلايند. يعني تصور مي کنند که دچار يبوست هستند در حالي که واقعاً يبوست ندارند. در واقع، نياز به تخليه روده از فردي به فرد ديگر کاملاً متفاوت است. براي برخي سه بار اجابت مزاج در روز و براي عده اي ديگر سه بار در هفته طبيعي تلقي مي شود.

آيا به قدر کافي مايعات مي نوشيد؟

به نظر کارشناسان اولين کاري که فرد مبتلا به يبوست بايد انجام دهد بررسي رژيم غذايي خويش است. موادي که در صدر فهرست غذاهاي ضد يبوست قرار مي گيرند عبارتند از: الياف گياهي و مايعات. مصرف زياد اين دو باعث نرم شدن مدفوع و در نتيجه تخليه سريع تر روده ي بزرگ مي شود. حال، چه مقدار الياف گياهي و مايعات مصرف کنيم؟ اجازه بدهيد ابتدا از مايعات شروع کنيم. دست کم بايد شش ليوان و ترجيحاً هشت ليوان مايعات در رژيم غذايي بزرگسالان گنجانده شود. هرچند همه ي مايعات اثر ضد يبوست دارند و کار خود را به خوبي انجام مي دهند اما آب بهترين است.

روشي متفاوت

استفاده از همه ي روغن هايي که از منشأ خود جدا شده اند مانند روغن سبزيجات، روغن زيتون و سويا را از رژيم غذايي خود حذف کنيد شايد بدين ترتيب يبوست درمان شود. البته روغن خود به تنهايي مشکلي ايجاد نمي کند بلکه وقتي از منشأ و گياه خود جدا مي شود و سپس به مصرف مي رسد باعث يبوست و ساير ناراحتي هاي گوارشي مي شود. اشکال مصرف اين قبيل روغن ها آن است که باعث ايجاد لايه اي بر روي جداره ي معده مي شوند که مانع هضم راحت و آسان کربوهيدرات ها و پروتئين ها در معده و روده کوچک مي شود و عمليات هضم غذا 20ساعت به تأخير مي افتد و در نتيجه گاز و سم زيادي در اثر فساد مواد توليد مي گردد و در نهايت موجبات ناراحتي روده بزرگ فراهم مي آيد. اما اگر روغن به طور طبيعي يعني در حالتي که از گياه و منشأ اصلي خود جدا نشده، مثل روغني که در آجيل، آوکادو و ذرت وجود دارد، مصرف شود بتدريج در بدن جذب مي شود، بدون اين که باعث لغزنده شدن سطح روده و عدم هضم غذا شود. روغن هايي که به طور طبيعي در گياهان يافت مي شوند برخلاف روغن هايي که از گياهان تهيه مي شوند سالم، بي خطرو مغذي اند.

تا مي توانيد الياف گياهي مصرف کنيد

بيشتر مردم آمريکا از الياف گياهي به اندازه ي کافي در برنامه غذايي خود استفاده نمي کنند. انجمن ديابت آمريکا مصرف روزانه 20 تا 35 گرم الياف گياهي را براي همه بزرگسالان و 30 گرم الياف را براي مبتلايان به يبوست پيشنهاد مي کند. الياف گياهي در چه موادي يافت مي شوند؟ کربوهيدرات هاي مرکب که در غلات، ميوه جات، و سبزيجات يافت مي شوند سرشار از الياف گياهي اند. اگر در انتخاب غذاها دقت شود گنجاندن 30گرم کربوهيدرات در رژيم غذايي کار دشواري نيست. يک دوم فنجان نخود سبز حاوي 5گرم، يک سيب کوچک شامل 3گرم و يک کاسه غلات با سبوس محتوي 15گرم الياف گياهي است. غذاهايي که از نظرالياف گياهي بسيار غني اند عبارتند از: لوبياي پخته ي خشک شده، انجير، کشمش، ذرت بوداده، آرد جو، گلابي، آجيل، آلو و گوجه سبز. اما به خاطر داشته باشيد که به منظور جلوگيري از نفخ و تجمع گاز، مقدار اين مواد را به تدريج در برنامه غذايي خود افزايش دهيد.

رفتن به باشگاه و ورزش را فراموش نکنيد

حتماً مي دانيد که ورزش براي قلب خوب است اما آيا مي دانستيد که ورزش براي روده ها هم بسيار مفيد است؟ به طور کلي احساس ما چنين است که ورزش منظم باعث خروج سريع تر مواد زايد از روده مي شود و به اين ترتيب موجب رفع يبوست مي گردد.

با کودکتان به پياده روي برويد

مي توان گفت هر نوع ورزشي به درمان يبوست کمک مي کند. اما متخصصان ما بيشتر پياده روي را مورد توجه قرار مي دهند. پياده روي به خصوص براي خانم هاي باردار که در بيشتر آنان به منظور رشد جنين سيستم هاي داخلي دستخوش تغييراتي مي شوند بسيار مفيد است. همه افراد، از جمله خانم هاي باردار بايد روزي 20 تا 30 دقيقه پياده روي کنند. خانم هاي حامله بايد مراقب باشند که در حين پياده روي دچار تنگي تنفس نگردند.

هشدار پزشکي

براي اطمينان بيشتر به پزشک مراجعه کنيد

اغلب مواقع يبوست خود به تنهايي چندان جدي و خطرناک نيست. اما اگر علايم شديد باشند و بيش از سه هفته طول بکشند و با رؤيت خون در مدفوع و ضعف و ناتواني، همراه باشند بايد حتماً به پزشک مراجعه کرد. يبوست مي تواند علامتي از يک مشکل زمينه اي جدي باشد، هرچند که اين موضوع نادرست است. به علاوه اگر يبوست با تورم شکم همراه باشد ممکن است نشانه اي از انسداد روده بوده و بايد بلافاصله به پزشک مراجعه شود.

موقع مناسب براي اجابت مزاج

در طول زندگي، بسياري از ما براي اجابت مزاج، خود را مقيد به مواقع خاصي که از نظر ما مناسبندمي کنيم و نسبت به زماني که بدن خود براي اين امر انتخاب مي کند، بي توجهيم. بي اعتنايي به اين نياز مبرم بتدريج به يبوست مي انجامد. اما هرگز براي تغيير اين عادات که به روده ها تحميل شده اند دير نيست. طبيعي ترين زمان براي تخليه ي روده پس از صرف غذاست. بنابراين براي ايجاد عادات خوب و صحيح پس از هر وعده غذا به مدت 10دقيقه در دستشويي بمانيد. پس از مدتي روده به حالت طبيعي خود بازمي گردد و از يبوست نجات خواهيد يافت.

سخت نگيريد

هنگامي که از چيزي مي ترسيد و يا تحت فشار هستيد دهانتان خشک مي شود و قلبتان تندتر مي تپد. روده ها هم از اين قاعده مستثني نيستند. اين واکنش در حقيقت بخشي از سيستم دفاعي بدن محسوب مي شود. اگر فکر مي کنيد يبوست شما ناشي از فشار عصبي است به طور مثال مي توانيد با گوش دادن به نوارهاي آموزش تکنيک هاي آرام سازي به آرام ساختن خود بپردازيد.

خنده را از ياد نبريد

خنده به دو طريق باعث رفع يبوست مي گردد. نخست آنکه خنده به نوعي سبب ماساژ روده ها مي شود که اين امر خود باعث هضم سريع غذا مي گردد و ديگر آن که خنده به طرز فوق العاده اي باعث از بين رفتن اضطراب و فشار روحي مي شود. آيا اخيراً جوکي در مورد يبوست شنيده ايد؟

قرص هاي ملّين را مجدداً بررسي کنيد

قرص هاي ملين رايج، کار خود را آن طور که بايد انجام مي دهند ولي بسيار اعتياد آورند. در صورت مصرف زياد و بيش از حد اين ملين ها روده ها به آن ها عادت مي کند و تنبل مي شود و در نتيجه يبوست تشديد مي گردد. پس چه موقع بايد از ملين ها استفاده کرد؟
جواب اين است: تقريباً هيچ وقت.

همه ي ملين ها يکسان نيستند

در بيشتر داروخانه ها درست کنار داروهاي ملين شيميايي ملين هاي ديگري را با عنوان «طبيعي» يا «گياهي» مي توان يافت که ماده اصلي تشکيل دهنده ي آن ها دانه ي پسيليوم است. اين ملين حاوي الياف گياهي بسيار فشرده شده است که برخلاف ملين هاي شيميايي حتي در صورت استفاده طولاني مدت، اعتيادآور نبوده و غالباً بدون خطر است. اما توجه به اين نکته ضروري است که اين گونه داروها بايد همراه با آب زيادي مصرف شوند، در غير اين صورت به جداره ي داخلي روده مي چسبند. (قبل ازمصرف حتماًبه دستور روي دارو توجه کنيد).

روش دکتر «لادر» را امتحان کنيد

مشکل استفاده از داروهايي که دانه ي پسيليوم ماده ي اصلي آن ها را تشکيل مي دهد، مسأله ي گراني آن هاست. اما مي توان با خريد مقداري دانه ي پسيليوم از فروشگاه هاي مواد غذايي و خردکردن و ساييدن آن اين مشکل را برطرف نمود. براي اين که اين ترکيب از لحاظ الياف گياهي از کيفيت بالاتري برخوردار باشد هر دو قسمت دانه ي پسيليوم را با يک قسمت برزک و يک قسمت سبوس جوي دوسر آسياب کنيد. اين ترکيب را با آب مخلوط کنيد و هرشب حدود ساعت 9مقداري از اين مخلوط خمير مانند را ميل کنيد.

استفاده از شياف در موارد خاص

اگر يبوست واقعاً برايتان مشکل ايجاد کرده و درمانده شده ايد هيچ چيز بهتر از تنقيه يا شياف، روده ها را به سرعت تخليه نمي کند. اگر گهگاه از آن استفاده شود مسأله ي خاصي پيش نخواهد آمد. اما استفاده ي دايم از شياف يا تنقيه باعث تنبلي روده مي شود. يعني وضعيت شما فقط بدتر مي شود.
براي تنقيه فقط از آب ساده يا سرم نمکي استفاده کنيد هرگز روده ها را با کف صابون شستشو ندهيد زيرا کف صابون ممکن است باعث تحريک روده ها شود. هنگام خريد شياف دقت داشته باشيد تنها شياف هاي گليسرين تهيه نماييد و از خريد شياف هاي شيميايي قوي موجود در بازار خودداري کنيد.

داروهاي مصرفي و مکمل هاي غذايي را يک بار ديگر بررسي کنيد

مصرف بسياري از داروها منتهي به يبوست مي شود. آنتي اسيدهاي حاوي آلومينيم و کلسيم، داروهاي ضد حساسيت (آنتي هيستامين ها)، داروهاي ضد پارکينسون، مکمل هاي کلسيمي، داروهاي مدر يا افزايش دهنده ادرار، داروهاي مخّدر، داروهاي اعصاب از دسته فنوتيازين ها، آرام بخش ها و داروهاي ضد افسردگي سه حلقه اي از جمله داروهايي هستند که باعث يبوست مي شوند.

برخي غذاهاي خاص

بعضي از مواد موجب يبوست در برخي از افراد مي شوند. در حالي که بر گروهي ديگر بي تأثيرند. به عنوان مثال شير از جمله غذاهايي است که در برخي موجب يبوست شديد و در برخي ديگر اسهال مي شود.
افرادي که به علت انقباض روده دچار يبوست مي شوند بايد از مصرف موادي چون لوبيا، گل کلم، و کلم که ايجاد نفخ مي کنند پرهيز نمايند. اگر يبوست با درد شديد توأم باشد احتمال مي رود که انقباضات روده عامل يبوست فرد باشند.

کاهش حجم غذا در هر وعده

افرادي که از يبوست ناشي از انقباض روده رنج مي برند بايد از خوردن حجم زياد غذا در هر وعده که باعث گشاد شدن دستگاه گوارش مي شود و يبوست را وخيم تر مي کند پرهيز نمايند.

احتياط در مصرف داروهاي گياهي

داروهاي گياهي زيادي براي درمان يبوست وجود دارند، که از جمله ي آن ها مي توان از صبر زرد (البته منظور عصاره آن است نه ژل آن)، سنا، ريواس (از نوع دارويي آن)، ريشه ي قاصدک، دانه بارهنگ و ارجنگ يا خولان نام برد. بعضي از اين گياهان مانند ارجنگ بسيار مؤثرند اما بايد با احتياط مصرف شوند. از برخي از ملين هاي گياهي نيز مانند ملين هاي شيميايي نبايد بيش از حد استفاده نمود.

زور آوردن

هرچند زور آوردن ممکن است موجب تخليه روده شود اما استفاده از چنين روشي عاقلانه نيست. زيرا با اين کار احتمال ابتلا به شقاق و بواسير که نه تنها توليد درد مي کنند بلکه با تنگ کردن مقعد باعث تشديد يبوست مي شوند افزايش مي يابد. زور آوردن هم چنين باعث بالا رفتن فشار خون و کاهش ضربانات قلب مي شود. دکتر «راسيو» مي گويد بيماران مسني داشته است که در اثر زور آوردن از هوش رفته و به زمين افتاده اند و در اثر افتادن دچار شکستگي استخوان ها شده اند. اين اتفاق يک بار ديگر همان اصل تغيير ناپذير فيزيکي نيوتن را يادآوري مي کند.
منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم